Agrafka i sznurek, czyli (etno)wyprawa: dziwadła azjatyckie, czy dziwny turysta cz.3

środa, 8 lipca 2015

dziwadła azjatyckie, czy dziwny turysta cz.3

11. kostki lodu

Przy odwiedzinach krajów azjatyckich, nastawmy się na napoje z dużą ilością kostek lodu. Nieco inaczej będzie w Chinach, gdzie piwko, wódkę lub, jak kto woli, napoje bezalkoholowe, zaserwują nam prosto z lodówki. Być może jest to jeden z wyznaczników większego dobrobytu społeczeństwa chińskiego. Poza tym, w Chinach do jedzenia serwuje się cienką zieloną herbatę, przeważnie wrzącą, z imbryczka. Wjeżdżając z Chin do Laosu i kręcąc się po krajach sąsiednich, w knajpach lokalnych możemy o lodówce zapomnieć. Bary i street foody z lodówkami też, oczywiście, znajdziemy, ale skupiamy się tutaj na ogólnym wrażeniu.
Większość barów i knajpek posiada przenośne lodówki, które codziennie uzupełniają o nową partię lodu do napojów. Może to być jeden wielki lodowy kloc, który właściciel samodzielnie rozłupuje. Są też dostawcy gotowych kostek lodu, przeważnie w trzech postaciach. Podłużne sople, kostki o wielkości i wyglądzie kieliszka wódki 40 ml oraz kostki „klasyczne”. Lód jest bardzo istotny, gdyż mało kto chłodzi same napoje. Kolorowe butelki z napojami, piwem i wodą, czekają na świeżym powietrzu, aż je ktoś opróżni. Zamawiając napoje, otrzymujemy lód w gratisie. Zwykle są to metalowy kubek, szklanka lub kufel, wypełnione po brzegi darmowymi lodem. Dokładka kostek lodu zazwyczaj jest również bezpłatna. Sporadycznie trafiają się patenty z metalowym kubkiem, mocno wymrożonym w zamrażarce, który momentalnie przekazuje niską temperaturę napojom ze stolika. W lepszych knajpach lokalnych, które wyróżniają, od tych tańszych, karty dań (rzadko w języku angielskim), często otrzymujemy do napojów wiaderko lodu i nie ma znaczenia, że zamówiliśmy tylko jedną szklankę soku, czy wodę. Z naszego doświadczenia wynika, że jak pojawi się wiaderko, o jego wartość powiększony zostanie nasz ostateczny rachunek. Jak nie chcemy płacić za kostki, których i tak nie damy rady przejeść, możemy od razu zaznaczyć, że wiaderko nie jest potrzebne. Jak mamy szczęście, i lokal posiada lodówkę, otrzymamy i tak mocno schłodzony napój. Jeśli lodówki nie ma, oszczędzany kilka złotych, ale napój będzie serwowany w temperaturze pokojowej, czyli około 30 stopni. To co ważne przy okazji samych kostek, przestrzega się przed spożywaniem w Azji napojów z kostkami lodu niewiadomego pochodzenia. Ostatnie 13 miesięcy naszej podróży, przeczy jednak tym ostrzeżeniom, pokazując, że tanie street foody i bary, w których stołowaliśmy się i stołujemy bez przerwy w krajach azjatyckich (liczone w setkach), i które z pewnością zostałyby zamknięte przez zachodnie sanepidy, oferują czysty lód z wody zdatnej do picia. Zgoda, na pewno trzeba zachować ostrożność i przyjrzeć się miejscu, w którym będziemy jeść i pić, a jak tylko zapali się nam czerwona lampka, po prostu poszukajmy innego lokalu. Na pewno gorzej było dekadę wcześniej. Jednak obecnie, naszym zdaniem, z kostkami lodu w Azji wcale nie jest tak źle. Trzeba jedynie zachować minimum zdrowego rozsądku.

12. ludzie z siatami

Kraje azjatyckie toną w plastikowych siatkach jednorazowych. Jest to obrazek do tego stopnia powszechny, że zaczynamy zastanawiać się, po co w Europie tak usilnie walczymy z ograniczeniem ich produkcji, skoro i tak europejskie podwórko to promil problemu. W Azji, w tanich, przenośnych punktach gastronomicznych, torebkę foliową otrzymujemy do wszystkiego. Często nawet kawa, herbata, soki lub szejki nalewane są bezpośrednio do torebki foliowej, którą następnie sprzedawca przebija słomką, a sama torebka jest pakowana w kolejną torebkę. Po ulicach przebiegają tłumy z ryżem lub kluskami w siatkach jednorazowych. Siatki zalewa się przeróżnymi zupami i pakuje do nich pierożki. Owoce i warzywa na ulicy, pojedyncza paczka papierosów, czy mała butelka wody, wszystko trafia w pierwszej kolejności do torebki foliowej, a dopiero później w nasze dłonie. Azjatycki rynek spożywczy jest olbrzymi, co tylko potęguje problem zaśmiecenia środowiska naturalnego odpadami z plastiku. Skala problemu tkwi z pewnością w małej świadomości społeczeństw azjatyckich w tej materii. Torebkę i każde inne plastikowe naczynie, po skończonej konsumpcji, wywala się tutaj przez okno pędzącego pociągu i autobusu prosto do dżungli albo na pole ryżowe. Co ciekawe, w miejscach turystycznych, w Laosie, Kambodży, Wietnamie, czy Tajlandii znajdziemy tablice z prośbą o nie zaśmiecanie środowiska naturalnego, która skierowana jest bezpośrednio do przyjezdnych. Tymczasem miejscowi, jak wywalali, tak wciąż wywalają śmieci bezpośrednio w krzaki lub do rzeki. Skala konsekwencji najmocniej uderzyła nas w Bangladeszu. Wcześniej nawet czasem mieliśmy zabawę z własnej nieznajomości realiów azjatyckich, gdy obserwowaliśmy w pociągach, jak po zakończonym obiedzie, jedna osoba zbiera od pozostałych członków rodziny wszystkie plastikowe śmieci. Mówiliśmy sobie, no popatrz!, czyli jednak można pójść do śmietnika. Nie jest wcale tak źle! Po czym, stawaliśmy się świadkami opuszczenia szyby i wywalenia wszystkiego na zewnątrz. W największych miastach Bangladeszu, czyli Dhace i Chitaggongu, kanały często wyglądają, jakby w ogóle nie było w nich wody, podczas gdy ta jest tam z pewnością, ale ginie w zwałowiskach śmieci i plastikowych odpadów. Raz, stojąc na mostku i próbując dostrzec jakikolwiek ruch ścieków pod śmieciami, obserwowaliśmy chłopca, który wyszedł z domu i niósł w dłoniach kubeł z odpadkami. Patrz, jaki porządny maluch! Takie sprawiał wrażenie, dopóki tuż przy nas nie wyrzucił zawartości kubła do kanału. Ale czemu tu się dziwić, skoro w okolicy ciężko o znalezienie choćby najmniejszego kubła na śmieci? Ważne, że brud i robale będą poza domem.

13. wróble

Na warszawskim Mokotowie, od dłuższego czasu obserwowałem coraz mniejszą ilość wróbli, a w zasadzie to ich brak. Nie wiem, jak to wygląda w innych miejscach Polski, choć spotkałem się z niepokojącą informacją o zanikaniu populacji tych ptasich braci bohaterów książki Ireny Jurgielewiczowej O czterech warszawskich pstroczkach. Niegdyś wróble były wszędzie (jeszcze w nie aż tak odległych latach 90tych). Teraz rzadko kiedy spotyka się je na chodnikach, skwerach, przy karmnikach i na parapecie. Pojawia się za to wciąż więcej i więcej gołębi oraz rybitw. Wróble mamy za to w każdym azjatyckim mieście i wsi. I to całe stada. O co chodzi? Czy ktoś wie?

14. tłuste psy, jak cielaki

Kto już Azję odwiedził, ten wie. Psiska wielkości budy z płotem są tutaj wszędzie i wyglądają jakby tylko czekały, żeby połknąć czyjąś goleń. Prawie zawsze szaro-bure i poruszające się stadami lub rodzinami. Jak wyskoczą znienacka, ze strachu serce zatrzymuje się w podniebieniu. Nie mieliśmy jednak ani jednej przykrej przygody z tymi bydlakami. Psy są wielkie i łatwo wzbudzają niepokój swoim wyglądem, jednak, nawet kiedy otaczała nas większa ich ilość, nie miały złych zamiarów. Przyglądały się i po chwili odchodziły. Może mieliśmy szczęście (przez prawie 14 miesięcy), a może inne relacje zostały nazbyt wyolbrzymione. Nie jestem w stanie tego ocenić. Psy jednak, naszym zdaniem, wcale nie są tutaj tak straszne, jak się o nich pisze. W Mongolskim stepie liczyliśmy nawet po cichu na jakąś bandę psów, ale żadna nie zjawiła się. W Chinach sprawa jest o tyle prosta, że nadwyżkę bezpańskich psów i kotów (których nie przeznacza się na konsumpcję), z automatu poddaje się uśpieniu lub sterylizacji. Chiński rząd przeznacza na ten cel, podobno, gigantyczne środki. Ale dzięki temu, dzikich zwierząt faktycznie nie ma za wiele na ulicach miast, nie licząc tych przy straganach, bazarach i dworcach, ale to normalna sprawa również na naszym podwórku. Psów i kotów więcej znajdziemy na prowincji. W Laosie, często mieliśmy spotkania z psami, które jak już były, to przedstawiały obraz nędzy i rozpaczy. Wielkie wychudzone cielaki, zalegające gdzie się da, ale odchodzące, gdy się do nich zbliżamy. Kambodżę i Wietnam wspominamy pod tym względem podobnie. W Tajlandii koty buszują wszędzie, a samych psów też jest więcej. Rzadziej wyglądają jednak jak wychudzony cielak. Raczej jak kawał baleronu. Cielska rozkładają gdzie popadnie i leżą tak całymi dniami. W Tajlandii widać, że każdy kot i pies ma swojego, nieoficjalnego opiekuna, który dokarmia zwierzaka resztkami. W Birmie ilość bezpańskich kotów jest również wysoka, ale to psy zapadły nam najsilniej w pamięć. Być może dlatego, że często nocowaliśmy na dworcach kolejowych lub autobusowych. W każdym razie w Birmie były to wielkie okazy i rzadko kiedy samotne. Najczęściej w grupkach kilku lub kilkunastu osobników. W Bangladeszu zwierzęta jakoś pochowały się i na ulicach miast spotykaliśmy je sporadycznie. Być może to efekt przeludnienia. Ludzie siedzą i leżą tutaj dosłownie wszędzie, a w samej Dhace nawet pas zieleni między jezdniami jest zajęty przez koczujące rodziny. Psa ciężko byłoby gdzieś wcisnąć. Może dlatego, aż tyle jest ich w sąsiedniej Birmie, która przy Bangladeszu, jawi się niczym raj wolnych przestrzeni? W Malezji i Singapurze psy kręcą się po ulicach, ale dość sporadycznie. W Malezji może bardziej na prowincji. W obu krajach widać, że władze starają się kontrolować liczebność psów. Kotów ta kontrola chyba nie obejmuje, bo gdzie nie pojechaliśmy, pałętały się pod nogami. Indonezja, podobnie jak Malezja, to koci raj. Koty są wszędzie, a co sprytniejsze ładują się nawet na piętra naszego kondominium (mieszkamy na 12 piętrze) i wyjadają odpadki (lokatorzy trzymają kubły ze śmieciami na korytarzach). Psy, po ostatnim miesiącu, moglibyśmy policzyć na palcach jednej dłoni, ale nie ruszamy się dużo z samej Dżakarty, więc prawdopodobnie na prowincji znajdzie się ich trochę więcej. Nie są to też wychudzone cielaki rodem z Laosu, czy Birmy, ani przerośnięte salcesony z Tajlandii. Takie zwykłe burki. Ale dzięki temu i niepokój jest mniejszy.

15. skutery, jak ciężarówki

Skutery to jedna z azjatyckich wizytówek. Najłatwiejsze w zakupie, bo w przystępnej cenie (szczególnie dla miejscowych) i nie trzeba dużo myśleć przy okazji ich prowadzenia. Dodajemy gazu i jazda. Na naszej trasie skutery zaczęły się na dobre od Laosu. Wcześniej, w Mongolii, przeważały wielkie Toyoty Landcruiser lub nieco słabsze Hiluxy (a niby taki biedny kraj), ale duża ilość terenówek jest zrozumiała przy tak trudnych warunkach drogowych w kraju. Z kolei w Chinach, które mają silniejszą gospodarkę, więcej obywateli może sobie pozwolić na własne cztery kółka (przeważa produkcja krajowa, ale sporo też „japończyków”). Skutery to dla nas Laos, Birma i Tajlandia, ale w szczególności Wietnam i Indonezja. W Malezji, Singapurze i Bangladeszu, też jest ich sporo, ale, pod względem liczebności na drogach, nie dorównują Wietnamowi i Indonezji do pięt. Co zwraca uwagę przy okazji skuterów? Nie tyle ich zatrzęsienie na drogach, a często również i na chodnikach (wieczorny spacer po Hanoi może dać w kość), co sposób ich wykorzystania. Tutejsze skutery nie posiadają limitów ładowności. Nie liczy się waga, ani gabaryt. Wszystko da się załadować, po czym, spokojnie lawirować, pomiędzy innymi pojazdami, po zakorkowanych ulicach. Mistrzem, którego zapamiętałem, był kierowca przewożący klatki z kurczakami. A były ich cztery rzędy. Wszystko pięknie obwiązane linkami, aby jako tako trzymało się, tworzyło bryłę i zachowało odpowiedni balans. Drugi mistrz to kierowca z kibelkami. Sedesów zapakował sześć, cztery w dwóch rzędach na siedzisku i dwa kolejne po bokach, niczym sakwy przy Harleyu. Obrazek złoto to również, czteroosobowa rodzina, którą wyłapałem z okna autobusu. Ojciec prowadzi. Pomiędzy nogami stoi, oparte o kierownicę, kilkuletnie dziecko. A z tyłu matka karmiąca piersią drugie z dzieci. Jak już jesteśmy przy dzieciach, ciekawostką jest, że nawet te najmłodsze maluchy potrafią stać przez całą drogę nieruchomo, grzecznie trzymając się kierownicy. W Europie, brzdące nie mogą usiedzieć krótkiej chwili w jednym miejscu, a tutaj proszę, jak działa skuterowa musztra i chęć przetrwania.

Bangkok. Tajlandia. Wybiła 18:00. Jak każdego dnia, wszyscy zatrzymują się, aby wysłuchać hymn. A ten jest podobno emitowany również codziennie o 8:00 rano, ale to dla nas trochę zbyt wcześnie, więc nie sprawdziliśmy.